W tym samym okresie, kiedy formuje się serce płodu, pojawiają się też zalążki jego mózgu, nerek i innych organów wewnętrznych. Pierwsze tygodnie są bardzo ważne dla rozwoju dziecka, dlatego zadbaj o dietę i nie zapominaj o codziennej dawce kwasu foliowego. Zapobiega on wadom cewy nerwowej. Cześć, u mnie juz na pierwszym usg w 12 tyg lekarz zauważył „ogniska hiperechogeniczne w sercu płodu„. W 18 tyg miałam echo na którym lekarz zauważył tętnice błądzącą tzw. ARSA. Wszystkie Inne wyniki byly super. Parametry płodu, widoczny nos, przezierność - wszystko ekstra. Ryzyko z Pappy niskie. Jeśli jesteś już po 10. tygodniu ciąży, możesz wykonać nieinwazyjne badania prenatalne z krwi. Dzięki nim ocenisz ryzyko wad genetycznych płodu i upewnisz się, że Twoje dziecko rozwija się poprawnie. Skorzystaj z opcji domowego badania: umów przyjazd mobilnego specjalisty medycznego, który pobierze Ci krew do badań. cash. Rozwój płodu w łonie matki Ciąża, czyli czas od zapłodnienia do narodzin dziecka, trwa ok. 40 tygodni. W tym czasie z dwóch mikroskopijnych komórek rodziców powstaje samodzielny organizm. Oczywiście maleńki człowiek po narodzinach jeszcze przez długi czas jest zależny od otoczenia, ale ma ukształtowane narządy, które umożliwiają mu przyswajanie pokarmu i wydalanie. W pierwszych tygodniach ciąży, kiedy kobieta często nawet jeszcze nie wie, że będzie mamą, dokonują się największe przemiany. Zaraz po zapłodnieniu powstaje zygota, która dzieląc się w kolejnych dniach, daje podstawę do rozwoju zarodka, a ten zagnieżdża się w macicy w specjalnym pęcherzyku ciążowym. W 4. tygodniu rozpoczyna się organogeneza, czyli proces powstawania narządów i układów wewnętrznych. W 6. tygodniu podczas badania USG lekarz i rodzice mogą już usłyszeć szybkie bicie mikroskopijnego serduszka, a krew zaczyna krążyć po małym ciałku. W 11. tygodniu serce dziecka dzieli się na kolejne części i dostarcza krew do naczyń krwionośnych i narządów. Czas na produkcję czerwonych krwinek przychodzi w 30. tygodniu ciąży. Kiedy rozwija się serce dziecka? Serce płodu najpierw jest tylko pojedynczą małą rurką w kształcie litery S, ale w 22. dniu ciąży zaznaczają się w nim komory, które zaczynają się kurczyć. W 6. tygodniu podczas badania USG lekarz powinien usłyszeć bicie serca, a między 8. a 10. tygodniu ciąży będzie wyraźnie widoczna jego czterojamowa struktura. Podczas badanie USG wykonywanego między 11. a 14. tygodniem ciąży można już wstępnie stwierdzić lub wykluczyć wadę serca u płodu. Badanie po 20. Tygodniu pozwala z kolei zobaczyć kolejne szczegóły jego budowy i pracy. Serce płodu można także monitorować przy pomocy KTG, czyli kardiotokografii. Rutynowo wykonuje się je w 25. tygodniu ciąży, a potem powtarza aż do porodu. Nieprawidłowy wynik może być wskazaniem do wykonania badania echokardiograficznego, które zleca i wykonuje kardiolog prenatalny. Kiedy zaczyna bić serce płodu? Zaskakujące fakty W czwartym tygodniu ciąży serce płodu jest mikroskopijną rureczką, która dwa tygodnie później zaczyna się kurczyć. W tym czasie wytwarza się krwiobieg i tworzą komory serca – prawa i lewa. Podczas badania USG lekarz może już obejrzeć serduszko, a podczas badania dopochwowego USG usłyszeć i ocenić jego pracę. To także pierwszy moment, kiedy przyszli rodzice mogą sami przekonać się, że ich dziecko żyje. Wprawne ucho lekarza może wysłuchać bicie serca maluszka przez stetoskop, ale zwykle nie wcześniej niż w 18. tygodniu. Zdarza się także, że podczas używania stetoskopu niczego nie będzie słychać. Nie ma co jednak wpadać w panikę, bo ten pomiar zależy od ułożenia dziecka. Kilka lat temu pojawiły się doniesienia, że serce płodu zaczyna bić już 16 dni po zapłodnieniu, czyli o 5-6 dni wcześniej, niż się sądzi. By tego dowieść, naukowcy z Oksfordu badali płody myszy, bo struktura ich serca niewiele różni się od serca człowieka. Z badań wynika, że pierwsze uderzenia serca myszy pojawiają się po ok. 7,5 dniach od zapłodnienia, a przeliczając ją na dane człowieka, byłby to 16. dzień ciąży. Nie ma jeszcze potwierdzenia tych wyników u ludzi, ale wiadomo na pewno, że wraz z doskonaleniem urządzeń pomiarowych będzie to coraz łatwiejsze, a tym samym szybciej można będzie pomóc dziecku z wadami rozwojowymi. Kiedy można usłyszeć bicie serca dziecka? Jakie powinno mieć tętno? Bicie serca zarodka to chyba najbardziej oczywisty dowód na ciążę. Odgłos pracy serduszka można usłyszeć ok. 6. tygodnia ciąży, ale wiele zależy od jakości aparatu, na którym wykonywane jest badanie. Nowoczesne i czułe urządzenia przekażą dźwięk ok. 7 tygodnia. W przypadku urządzeń starszego typu na pewno usłyszymy serce dziecka podczas obowiązkowego USG między 11. a 14. tygodniem. Lekarz opisze czynność serca płodu skrótem FHR (fetal heart rate), który oznacza ilość uderzeń serca płodu na minutę. Określi także jaka jest jego wielkość (powinna zajmować 1/3 powierzchni całej klatki piersiowej), a z czasem obejrzy także przebieg głównych naczyń krwionośnych. Niewielkie stuknięcia serca płodu nie przypominają bicia serca dorosłej osoby – są bardzo przyspieszone. Początkowo notuje się tętno ok. 90 razy na minutę, ale w kolejnych miesiącach znacznie przyspiesza, osiąga ok. 160 uderzeń na minutę, czyli tętno płodu jest dwa razy szybsze niż u dorosłego człowieka! Podczas każdego z kolejnych badań USG lekarz ocenia budowę serca i układu krążenia, a także jego działanie – rytm serca czy kurczliwość ścian. Niektóre wady serca można korygować jeszcze przed narodzinami, a kardiochirurgia prenatalna jest jedną z najszybciej rozwijających się dziedzin medycyny. Wiele zabiegów na sercu przeprowadza się także w pierwszym miesiącu życia dziecka. Rozwój płodu to termin używany, gdy mówimy o procesji wydarzeń, która rozpoczyna się, gdy plemnik i komórka jajowa spotykają się i rozwijają w uporządkowany postęp, aby utworzyć dziecko. Jak na coś, co „po prostu się dzieje”, gdy kobieta zajdzie w ciążę, jest to niezwykle złożone – i daje dużo frajdy do myślenia. Liczenie ciąży Ważne jest, aby wiedzieć, że ciąża trwa około 40 tygodni od pierwszego dnia ostatniej miesiączki do jej zakończenia, porodu i porodu. Twój lekarz wykorzysta te tygodnie, aby dowiedzieć się, gdzie jesteś w ciąży i co powinno się wydarzyć w jakim momencie. Te tygodnie są również podzielone na trymestry: Pierwszy trymestr (tygodnie od 1 do 13) Drugi trymestr (tygodnie od 14 do 27) Trzeci trymestr (tygodnie 28+) Te metody liczenia są bardziej oficjalne i praktyczne. Zostaną one wykorzystane we wszystkich Twoich kartach medycznych i decyzjach. Nadal możesz pytać o liczbę miesięcy ciąży. Fajnie jest to policzyć, ale ciąża nie kończy się dokładnie na dziewięciu miesiącach. Etapy rozwoju płodu Kiedy rozmawiasz z ludźmi, którzy studiują genetykę i rozwój płodu, patrzą na ciążę w zupełnie inny sposób. Trzy etapy, na które się przyglądają, to: Stadium zarodkowe (tygodnie 2 do 4) Stadium embrionalne (tygodnie od 5 do 9) Etap płodowy (tygodnie 10+) Stadium zarodkowe (tygodnie 2 do 4) Ten najwcześniejszy etap rozwoju jest jednym z najmniej znanych dla większości ludzi. Rozpoczyna się to, gdy komórka jajowa i plemnik spotykają się w zewnętrznej jednej trzeciej jednego z jajowodów. Gdy te dwa staną się jednym, powstaje zygota, która kontynuuje swoją podróż w kierunku macicy. W tym momencie organizm nie rozpoznaje ciąży. Przebycie całej długości rurki i umieszczenie zapłodnionego jaja w oczekującej macicy może zająć siedem lub więcej dni. Macica wybudowała wyściółkę w oczekiwaniu na zapłodnioną komórkę jajową. Podczas całej tej podróży zaobserwowano, że podział komórki odbywa się z jednej komórki. Na początku wszystkie komórki są identyczne. Dopiero gdy komórki osiągną stadium ośmiokomórkowe, zaczną różnicować rodzaj komórek, którymi będą. Komórki wewnętrzne zaczynają formować to, co będzie embrionem. Istnieją trzy warstwy: Ektoderma (skóra i układ nerwowy) Endoderma (układ oddechowy i pokarmowy) Mezoderma (układ mięśniowo-szkieletowy) W łożysku rozwijają się komórki zewnętrzne (trofektoderma). Gdy blastocysta zaczyna implantować się do macicy, uwalniana jest ludzka gonadotropina kosmówkowa (hCG), która umożliwia organizmowi matki wykrycie ciąży. Ostatecznie to hCG będzie wykrywalne w wystarczającej ilości, aby test ciążowy dał wynik pozytywny. Gdy nastąpi implantacja, zasygnalizuje to ciału, aby zmieniło chemię organizmu, aby zapobiec ponownemu pojawieniu się cyklu miesiączkowego, dopóki ciąża się nie skończy. Brakujący cykl menstruacyjny zazwyczaj skłania większość kobiet do wykonania testu ciążowego. Stadium embrionalne (tygodnie od 5 do 9) Komórki są teraz uważane za embriony. Choć teraz bardzo wyraźnie pochodzenia ludzkiego, embrion nadal nie wygląda tak, jak większość z nas wyobraża sobie, kiedy myślimy o dziecku. Okres embrionalny jest bardzo krytyczny, ponieważ powstaje każdy układ narządów. Jednym z systemów, który jest przedmiotem wielu dyskusji w tym krytycznym okresie, jest cewa nerwowa (która ostatecznie staje się rdzeniem kręgowym, układem nerwowym i mózgiem). Zaczyna się to formować 22 dni po zapłodnieniu, około 36 dni od pierwszego dnia ostatniej miesiączki. Rozszczep kręgosłupa i bezmózgowie to dwa rodzaje wad cewy nerwowej, które mogą wystąpić, szczególnie gdy w organizmie nie ma wystarczającej ilości kwasu foliowego. Jest to jeden z największych powodów, dla których wszystkie kobiety w wieku rozrodczym naciskają na przyjmowanie witamin prenatalnych lub przynajmniej kwasu foliowego. Określenie ciąży na tak wczesnym etapie może być bardzo trudne, zwłaszcza że około 50 procent wszystkich ciąż jest nieplanowanych. Serce dziecka również szybko się formuje. Zaczyna się jako pojedyncze naczynie krwionośne, które zaczyna pulsować około piątego tygodnia ciąży. Jest jeszcze za wcześnie, aby to usłyszeć nawet przy użyciu technologii Dopplera. Stanie się to dopiero około 10 tygodnia, chociaż przezpochwowe USG może wychwycić maleńkie piksele trzepoczące, gdy naczynie krwionośne bije, a aktywność zaczyna się około szóstego do siódmego tygodnia. Bicie serca dziecka jest znacznie szybsze niż u osoby dorosłej, ale zaczyna się powoli, szybko przyspiesza (zbliża się do 180 uderzeń na minutę), a następnie w okresie płodowym osiąga zakres od 120 do 160. Formuje się również ciało. Zobaczysz obrazy z dziurami lub ciemnymi plamami, które stają się nozdrzami, oczami, ustami i uszami. Zobaczysz również zawiązki na rękach i nogach, szybko zmieniające się w stawy (łokcie i kolana). Nieco później w tym okresie zobaczysz wyraźne promienie palców u rąk i nóg. Chociaż decyzja o tym, czy dziecko jest kobietą, czy mężczyzną, została podjęta genetycznie w momencie poczęcia, każde dziecko wygląda tak samo zewnętrznie w tym momencie (chociaż obecne są zewnętrzne narządy płciowe, nie można odróżnić łechtaczki od penisa). Ten embrionalny etap trwa tylko pięć tygodni. Pod koniec tego okresu embrion będzie ważył mniej więcej tyle samo, co spinacz do papieru i miał około cala długości, a mimo to posiadał prawie każdy układ i strukturę narządów potrzebnych do życia zewnętrznego. Etap płodowy (tygodnie 10+) Termin płód to termin, który słyszało wiele osób. Jest to techniczna nazwa dziecka w okresie płodowym i po łacinie oznacza „potomstwo” lub „nowo dostarczony owoc”. Faza płodowa wydaje się mniej ekscytująca. Chociaż wszystko jest obecne, istnieje wiele niuansów i wiele dopracowań, aby przygotować płód do życia poza macicą. Pomiędzy 12 a 14 tygodniem możesz po prostu zacząć odróżniać chłopców od dziewcząt za pomocą zewnętrznych narządów płciowych, chociaż – nawet za pomocą ultradźwięków – trudno jest dokładnie określić płeć na tym etapie. Najlepiej zrobić to między 18 a 22 tygodniem podczas badania anatomii płodu. Dziewczynka urodzi się z każdym jajeczkiem, jakie kiedykolwiek będzie miała w jajnikach, podczas gdy chłopczyk nie ma plemników w swoich jądrach. Są rzeczy, o których być może nie pomyślałeś, jeśli chodzi o wzrost, takie jak odciski palców, rzęsy, włosy i zęby. Nawet zęby stałe zaczęły się formować w tym okresie ciąży. Ciało pokryte jest cienkim włosem zwanym lanugo, a na skórze znajduje się powłoka zwana vernix caseosa. Około trzeciego trymestru, czyli 28 tygodni od ostatniej miesiączki, układ nerwowy zaczyna reagować bardziej jak noworodek. Możesz zauważyć, że Twoje dziecko wydaje się mieć regularne okresy odpoczynku i aktywności, tak jak noworodek. Twoje dziecko będzie nawet ćwiczyć oddychanie płynem owodniowym, który częściowo składa się z moczu płodu. Z pewnością płód zmieni się z jednego grama, jednego cala do ważenia około siedmiu funtów i około dwudziestu cali długości, ale etap płodowy to nie tylko wzrost wagi i wzrostu. Systemy organów wymagają wielu niuansów zmian. Na przykład mózg dziecka będzie się powiększał i kształtował, ale dopiero w ostatnich tygodniach fałdy mózgowe pogłębiają się, a przyrost masy w mózgu jest znaczący. (Jest to jeden z wielu powodów, dla których zakończenie ciąży ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i dobrego samopoczucia Twojego dziecka.) Powikłania z rozwojem płodu Istnieją rzeczy, które mogą zmienić przebieg zdrowego rozwoju płodu na poziomie genetycznym, a także problemy fizyczne, które mogą przeszkadzać. Czasami te problemy powodują całkowite zatrzymanie procesu i dziecko przestaje rosnąć, a ciąża się kończy. Jest to bardziej prawdopodobne na etapie kiełkowania, kiedy matka nawet nie wie, że jest w ciąży, lub na etapie embrionalnym, kiedy może wiedzieć, że jest w ciąży lub nie. Problem genetyczny lub fizyczny może również powodować anomalię, która nie wpływa na żywotność dziecka, ale jest nadal oczywista. Może to być coś takiego jak zespół Downa (genetyczny) lub stopa końsko-szpotawa (fizyczna). Jest wiele rzeczy, które mogą pójść nie tak, ale na szczęście nie robią tego tak często. Zdecydowana większość dzieci widzi, że ich rozwój przebiega bez przeszkód aż do urodzenia. Genetyczne badanie Jeśli w rodzinie występowały problemy genetyczne lub jeśli matka ma ponad trzydzieści pięć lat, uzasadnione jest przeprowadzenie badania genetycznego przed lub w czasie ciąży. Przed zajściem w ciążę rodzina może zostać poddana badaniu przesiewowemu pod kątem chorób genetycznych, takich jak choroba Taya-Sachsa, anemia sierpowata i inne. Po ciąży, nacisk na testy przenosi się na faktyczne badanie przesiewowe konkretnej ciąży i dziecka pod kątem anomalii. Ważne jest, aby zrozumieć różnicę między badaniem przesiewowym dziecka a faktycznymi testami genetycznymi. Badania przesiewowe wskażą ryzyko wystąpienia szczególnej choroby u Ciebie lub Twojego dziecka. Jest to zwykle porównywane do średniego ryzyka dla kogoś z twojego pochodzenia i wieku. Tak więc pozytywny ekran wskazywałby, że testy wykazały, że Ty lub Twoje dziecko stanowicie większe ryzyko niż średnia dla Twojego wieku i pochodzenia. Po pozytywnym wyniku badania krwi lub USG, powinieneś otrzymać test genetyczny. Ponieważ testy te wiążą się z niewielkim, ale realnym ryzykiem utraty ciąży, nie zaleca się stosowania tych testów przez wszystkich. Dwa najczęstsze to biopsja kosmówki (CVS) i amniopunkcja. Będziesz pracować ze swoim lekarzem, doradcą genetycznym i innymi osobami, aby zbadać ten proces. Zdrowie ciąży Zdrowie ciąży będzie w pewnym stopniu zależeć od zdrowia matki i partnera. Obejmuje to zdrowie obojga w miesiącach poprzedzających ciążę. Jest to jeden z powodów, dla których wizyty lekarskie przed poczęciem i planowanie życia reprodukcyjnego są ważne, zgodnie z zaleceniami Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Opieka prenatalna rozpoczyna się po potwierdzeniu ciąży i trwa do jej zakończenia. Obejmuje to profilaktykę, badania przesiewowe oraz leczenie powikłań i potencjalnych powikłań w miarę ich pojawiania się. Ciąża rozpoczyna się w chwili, gdy w jajowodzie przyszłej mamy dojdzie do połączenia komórki jajowej z plemnikiem (zapłodnienie). W ten sposób powstaje pierwsza komórka nowego organizmu – zygota. Żeby mógł się z niej rozwinąć mały człowiek, musi ulec wielu podziałom. Pierwszy podział następuje po blisko 30 godzinach od zapłodnienia. Zobacz film: "Jak dbać o siebie w czasie ciąży?" spis treści 1. Rozwój płodu ludzkiego - pierwsze tygodnie 2. Rozwój płodu ludzkiego - pierwsze miesiące 3. Rozwój płodu ludzkiego - trymestry 1. Rozwój płodu ludzkiego - pierwsze tygodnie Wówczas nasz maluszek składa się już z 2 identycznych komórek (blastomerów). Po 3–4 dniach ma ich aż 12–16. Jest wtedy podobny do owocu morwy (dlatego nazywamy go morulą). Pod koniec pierwszego tygodnia ciąży ze zgromadzenia komórek wyodrębnia się część, która utworzy zarodek, a pozostałe przeistoczą się w łożysko i błony go otaczające. dnia od zapłodnienia rozpoczyna się okres zarodkowy. Zaczynają się wyodrębniać zawiązki tkanek. Wtedy również zarodek powinien zakończyć swoją wędrówkę z jajowodu i znajdować się w jamie macicy. Ponieważ kończą się zapasy energetyczne, najwyższy czas, żeby mama zaczęła mu dostarczać substancji odżywczych. Około 12. dnia kończy się proces implantacji (zagnieżdżania w ścianie macicy) i zaczyna się formować łożysko. Następuje zwiększenie dopływu krwi do zarodka, co czasem objawia się niewielkim krwawieniem (kobieta może je pomylić z miesiączką). Pod koniec 2. tygodnia w embrionie wyodrębnia się część głowowa. W 3. tygodniu powstaje struna grzbietowa – tworzy oś zarodka, wokół której powstanie kręgosłup. W tym czasie naczynia krwionośne matki łączą się z naczyniami łożyska. W 4. tygodniu życia rozpoczyna się okres organogenezy. Do 8. tygodnia powinny powstać najważniejsze dla życia narządy. Na początku 2. miesiąca rozwoju pojawiają się pierwsze skurcze serca. Jednak za pomocą USG jego czynność można uwidocznić dopiero od 6. tygodnia. PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem: Czy to może być płód? - odpowiada lek. Anna Zwierzchowska Co oznaczają krwiaki nad płodem? - odpowiada lek. Paweł Baljon Czy to ruchy płodu? - odpowiada Redakcja AbcZdrowie Wszystkie odpowiedzi lekarzy Ponieważ zarodek ciągle rośnie, aby zapewnić mu odpowiedni dowóz tlenu i substancji odżywczych, zaczynają się tworzyć naczynia krwionośne oraz krew. Rozwija się również układ nerwowy. W 4. tygodniu mózg to zaledwie 3 pęcherzyki, ale 7 dni później można w nim wyróżnić już te same części, co w mózgu dorosłego człowieka. Układ pokarmowy to na początku ślepo zakończona rurka, z której pod koniec 2. miesiąca wyodrębnią się przełyk, żołądek i jelita. 2. Rozwój płodu ludzkiego - pierwsze miesiące Na przełomie 4. i 5. tygodnia rozpoczyna swój rozwój układ oddechowy. Powstają też zawiązki układu moczowego i narządów płciowych. Pod koniec okresu zarodkowego kształtuje się twarz. 2. miesiąc ciąży ma olbrzymie znaczenie dla prawidłowego rozwoju malucha. To czas kształtowania się jego najważniejszych narządów i układów. Jest on wtedy najbardziej wrażliwy na działanie wszelkich szkodliwych czynników. Przyszła mama powinna bardzo na siebie uważać (nie pić alkoholu, nie palić, dobrze się odżywiać, przyjmować tylko niezbędne leki po konsultacji z lekarzem). 9. tydzień ciąży rozpoczyna okres płodowy, który będzie trwać aż do porodu. Pod koniec I trymestru (3. miesiąc) płód zaczyna przypominać małego człowieka. Co prawda głowa stanowi połowę jego wielkości, ale ma już oczy, uszy, mruga, pojawia się odruch ssania. W 12. tygodniu można się nawet dowiedzieć, czy będziemy mieć syna czy córeczkę. W tym czasie płód ma niecałe 9 cm i waży około 45 g. Za to mama wreszcie może zaobserwować powiększenie brzucha. Rozwój płodu ludzkiego możemy badać za pomocą ultrasonografu (123RF) 3. Rozwój płodu ludzkiego - trymestry W 5. miesiącu u malucha pojawiają się brwi i rzęsy. Zaczynają tworzyć się kości, a tułów i kończyny rosną szybciej niż głowa. Mały człowiek ma już około 14 cm wzrostu i waży 200 g. Do końca II trymestru płód wykształci zawiązki zębów, pokryje się meszkiem (lanugo), a nawet zacznie słyszeć. Jego proporcje ciała będą już zbliżone do proporcji noworodka. W 18.–20. tygodniu mama powinna wyczuwać jego ruchy. Jest już znacznie większy – mierzy od 23 do 25 cm i waży 820–1000 g. Na 7. miesiąc przypada okres intensywnego rozwoju płodu mózgu. W 26. tygodniu dużą dojrzałość osiąga też układ oddechowy. Rozpoczyna się wydzielanie surfaktantu (substancja pokrywająca pęcherzyki płucne, chroni je przed zapadaniem się i sklejaniem w czasie oddychania – zapobiega powstawaniu niewydolności oddechowej). W tym okresie mózg jest już zdolny do kontrolowania oddechem. Dlatego płody urodzone w 7. miesiącu mają znacznie większą szansę na przeżycie niż te, które na świat przyszły wcześniej. Na początku III trymestru maluch otwiera oczy i jest w stanie odróżniać światło od ciemności. Urósł do 28 cm i waży 1300–1700 g. W 8. miesiącu ciąży płód istotnie zwiększa swoją wagę – do 2250–2500 g. Mierzy 30–32 cm. Gdyby w tym czasie doszło do porodu, jest zdolny do samodzielnego życia. W ostatnim miesiącu ciąży płód rośnie wolniej. Pojawiają się paznokcie, znika meszek płodowy. Gdy ustawi się główką w stronę miednicy, oznacza to, że jest gotowy do przyjścia na świat. 3–4 tygodnie przed porodem przyszła mama może zauważyć obniżenie się macicy o kilka cm. W ostatnim tygodniu ciąży zazwyczaj pojawiają się też nieregularne i najczęściej niebolesne skurcze (tzw. skurcze przepowiadające), które często bywają mylone z rozpoczynającym się porodem. To znak, że niedługo będzie można nareszcie powitać malucha na świecie. polecamy

kiedy rozwija się serce płodu